آموزش-تابلو-سفال-با-گل-رس-سفالگری
در این قسمت از آموزش تابلو سفال نقش برجسته با گل رس سفالگری به ترکیبات و مود افزودنی به مواد اولیه تابلوهای سفالی یعنی خاک رس می پردازیم.
عموما سفالگران و هنرمندانی که در رشته های مربوط سفال فعالیت می نمایند گل ورد نیاز خود را برای شروع کار به صورت دستی تهیه نمی کنند بلکه آن را کاملا آماده خریداری می نمایند اما ما در این مجال می خواهیم به اطلاعاتی را در مورد عناصر تشکیل دهنده خاک رس و موادی که به آن افزوده می شود تا آموزش تابلو سفال و قالبیت کار و استفاده با آن فراهم شود را خدمت هنردوستان ارائه دهیم تا با داشتن این اطلاعات و شناختی که از ماده اولیه کار خود دارند نتیجه بهتری را در کار نهایی خود به دست آورند .
گل رس یا به عبارتی خاک رس ماده ای است که از کریستال های کائولینیت و مواد آلومینو سیلیکاتی تشکیل می شود، این ماده زمانی که با مقدار معین شده ای از آب ترکیب می شود قابیلت فرم پذیری پیدا کرده و و هر فرمی که به آن داده شود را می پذرید و بعد از پخته شدن در کوره در دمای بالا همچون سنگ سفت و سخت می گردد .
فرم پذیر بودن گل رس به دلیل وجود ذرات کوچک موجود در آن است چرا که این ذرات را می توان در زمره ریزترین ذرات موجود در طبیعت در نظر گرفت، نام این ذرات کائولن است که اندازه آنها چیزی در حدود ۱/۰ تا ۱۰ میکرون می باشد .
سفالگرانی که در اجرای نقش برجسته سفالی فعالیت می کنند نه با چشم بلمه با لمس کردن گل می توانند ذرات نرم کائولن را از ذرات بزرگتری ماننداستون ور تشخیص دهند .
گل رس زمانی که خیس شده و با آب ترکیب می گردد بسیار چسبناک می شود این امر به دلیل وجود مواد آلی در آن می باشد که در صورتی که این مواد آلی در حد زیادی در گل وجود داشته باشند میزان چسبناک بودن آن را بسیار بالا برده و کار با آن را سخت می نمایند و در هنگام خشک شدن موجب از دست رفتن بیش از حد آب در کار و انقباض بدنه می گردند .
یکی از موادی که در کارگاه های سفالگری به وفور مورد استفاده قرار می گیرد دوغاب گل رس می باشد این ماده کاربردهای فراوانی دارد که می توان به ساخت محصولات قالبی به طور مثال برای قاب تابلو ها، چسباندن تکه های گلی ساخته شده جدا از هم به یکدیگر، اجرای بافت و سطوح خاص روی تابلو ها اشاره کرد .
روش استفاده از دوغاب گل رس به طور عمومی با اسفنج و قلم مو می باشد در مواردی می توان این ماده را روی کار اسپری کرد .
ساختن دوغاب بسیار ساده بوده و از کار های اولیه ای است که در کارگاه های سفالگری به کارآموزان آموزش داده می شود، این ماده دارای ترکیب های متنوعی می باشد که به نوع گل و کاری که می خواهیم با آن انجام دهیم بستگی دارد .
برای تهیه دوغاب از میزان مناسبی از آب و روان ساز ها استفاده می شود چرا روان ساز ها در این ترکیب مورد استفاده قرار می گیرند؟
اگر آب را ذرات گل رس برای تهیه دوغاب ترکیب کنیم و آنرا در ظرف خاصی بریزیم پس از مدت زمانی کوتاه میبینیم که مواد گل رس ظرف ته نشین شده و در صورتی که از همین مواد برای قالب گیری استفاده کنیم قالب به دست آمده یکدست و یکنواخت نخواهد شد اما در صورتی که از روا ساز ها برای ترکیبات دوغابی استفاده موجب شناور ماندن ذرات گل در آب می شود و در نتیجه ترکیبی یکنواخت و قالبی یکدست را به ما می دهد .
روان ساز هایی که به طور عمومی برای اینکار مورد استفاده قرار می گیرند الکترولیت هایی به نام سیلیکات سدیم ، سودا و داروان هستند .
همه انواع گل رس برای کارهای دوغابی مناسب نیستند بلکه آنهایی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند که ذرات بسیار ریز در خود دارند .
مطلب قابل توجه دیگری که باید در این قسمت بیان شود ترکیب روان ساز ها در خشت سازی، چرخکاری و مجسمه سازی با گل رس می باشد .
مرحله اول کار در اجرای تابلو سفال
در شروع کار باید مقدار مناسبی از گل را ورز دهیم که اینکار را به صورت دستی و یا با استفاده از دستگاه اکسترودر انجام می دهیمف ورز دادن گل موجب یکنواختی رطوبت در سرتاسر گل می شودو همچمنین موجب خروج هوا از داخل می گردد و از طرفی اینکار موجب پیوند بهتر و بیشتر مولکولی گل می گردد .
پس از آماده کردن اولیه گل بسته به نوع طرح شروع به پهن کردن گل به صورت یکنواخت بر روی زمین کرده و یا خشت هایی متناسب با طرح را با قالب آماده می کنیم .
در روش اول یک تکه گل را به صورت یکنواخت و ضخامت یکسات بر روی زمین پهن کرده و با پیاده سازی طرح بر روی آن اقدام به افزودن و یا کاستن گل به آن می نماییم اما برای استفاده از روش خشتی یا قالبی چهارچوبی را با طول و عرض و ضخامت مناسب می سازیم و گل را در درون آن می کوبیم تا به اندازه و شکل قالب در بیاید سپس آن را از قاب چوبی خارج می کنیم و با این روش هر تعداد که لازم باشد خشت خام یکسان در یک ضخامت برای شروع کار خواهیم داشت .
در مطلب بعدی مربوط به آموزش های سفالگری به مواد افزودنی به گل رس و همچنین چگونگی کار با گل پهن شده و اجرای طرح بر روی آن می پردازیم .
