روش-ساخت-تابلوهای-سفالی-برجسته
روش ساخت تابلوهای سفالی نقش برجسته و بدنه های رسی و استفاده از کامپوزیت های الیافی را در این آموزش به علاقه مندان ارائه می دهیم.
با توجه به نقش مهمی که الیاف در تقویت و استحام بخشی بدنه های رسی و طرح تابلوهای سفالی دارند از الیاف سلولز به عنوان تقویت کننده استفاده می کنند.
از نظر فنی کامپوزیت های الیافی مهمترین نوع کامپوزیت ها هستند که خود به دو گروه الیاف کوتاه و بلند تقسیم می شوند. الیاف می بایست استحکام کششی بالایی داشته، خواص لیف آن در قطر کم از خواص توده ی ماده بالاتر باشد.
خواص کامپوزیت های الیافی بستگی زیادی به خواص الیاف و ماتریس و نیز جهت، طول الیاف و کیفیت اتصال ماتریس و الیاف دارد این الیاف از نظر مقاومت و قیمت حد واسط پلاستیک ها و کامپوزیت های الیاف شیشه محسوب می شوند.
الیاف به طور کلی به دو دسته الیاف طبیعی و الیاف شیمیایی تقسیم بندی می شوند، الیاف پشم و پنبه از الیاف طبیعی و الیاف نایلون و شیشه از الیاف شیمیایی به شمار می روند.
ساختمان ظاهری الیاف از مهمترین عواملی است که بر خواص آنها تاثیرگزار است و توخالی بودن و یا توپر بودن الیاف نیز بر خواصی مانند قابلیت جذب و انتقال آب توسط الیاف تاپیرگزار است.
هنگام خشک شدن و قبل از این که گل تابلو سفال نقش برجسته پخت شود آب گل تبخیر می شود و موجب انقباض محصلات رسی و کاهش حجم بدنه ها می شود. در نتیجه انقباض نیروی کششی درونی ایجاد می شود که ایجاد تنش نموده و سبب ترک برداشتن احتمالی و شکستن در اشیا بزرگ و پیچیده و یا با ضخامت های مختلف و گوشه های تیز به علت خشک شدن نابرابر دیواره ها بیشتر رخ می دهند. به علاوه مقاومت گل رس در برابر آب کم است.
برای بهبود شرایط گل و احتراز از این قبیل ترک ها و شکستن ها معمولا مواد افزودنی با منشاء گیاهی، حیوانی و یا معدنی را به گل اضافه می کنندو خواصی مانند ارتقاء کیفیت گا در مقابل فشار، تنش، رطوبت و … را به دست می آورند.
مواد افزودنی چون کاه، برگ های سوزنی، موی بز و … همانند آرماتور برای تابلو سفال دیواری عمل نموده و مواد متشکله گل را به یکدیگر پیوند می دهند و مانع از گسیختگی آنها می شوند. در اینجا به برخی از این مواد که به منظور بهبود و تقویت بدنه ها به گل رس اضافه می شوند اشاره می کنیم.
کاه و سایر الیاف درشت گیاهی در تولید آثار هنری، کلاله نی یا لوئی، خاک اره، االیاف حیوانی یا پروتئینی مانند موی بز و … ، الیاف نایلون، الیاف شیشه(فایبرگلاس یا الیاف سیلیکایی)، پارچه و منسوجات، خاکستر، ذرات و مواد معدنی به عنوان افزودنی به گل رس مانند آجر آسیاب شده(گرات یا شاموت)، ماسه سیلیسی یا سیلیس، رنگ کننده ها و ایجاد کنندگان بافت، ولاستونیت و گروه کلسیم، و سایر افزودنی های رایج از جمله موادی هستند که برای کار با گل رس در موارد کاربردی مختلف به آن اضافه می شوند.
امروز با کاه به عنوان افزودنی به گل رس شروع می کنیم و در آموزش های بعدی به تک تک این موارد و چگونگی استفاده از آنها می پردازیم.
کاه از کهن ترین و رایج ترین مواد افزودنی به گل رس است که مانع ترک خوردن گل حین خشک شدن می شود و به علاوه استحکام آن را در برابر خوردگی، رطوبت و باران به طور چشم گیری افزایش می دهد. ترکیب کاه گل با ساختار ویژه ی خود به عنوان اندود، نوعی عایق حرارتی را نیز ایجاد می نماید. کاه گل در زمره قدیمی ترین مواد مرکب ساخت دست بشر است. کاه از محصولات جانبی کشاورزی است که از ساقه تو خالی و استوانه ای شکل گیاهان غله ای نظیر گندم، جو و برنج به دست می آید. از ترکیب گل رس، ماسه کاه، گاها کود حیوانی و آب مخلوطی به دست می آید که برای ساخت بناهای خشتی یا چینه ای و یا اندود دیوارها و سقف ها از قدیم به ویژه در مناطق گرم و خشک کاربرد داشته است.
قدمت استفاده از کاه گل به حداقل ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. یکی از قدیمی ترین اشارات مکتوب و مستندی که در تاریخ درباره این روش یعنی افزودن کاه به گل رس آمده است مربوط به داستانی در کتاب عهد عتیق است که در آن فرعون مصر به عنوان تنبیه بنی اسرائیل را از در اختیار داشتن کاه برای افزودن به گل رس برای آجرهایی که با این ترکیب می ساختند منع کرده است.
از ترکیب کاه و یا خرده های گیاهی با گل رس به تنهایی و یا در ترکیب با گل سلولزی می توان برای تولید آثار هنری با جلوه های خاص بهره برد. برخی از این آثار در محل هایی که از لحاظ آب و هوایی مناسب باشند به صورت خام و بدون پخت شدن در همان محل اجرا قرار می گیرند. در نهایت می توان با یک محلول ضد آب شفاف یا نیمه شفاف روی اثر اندود کرد تا در برابر عوامل جوی مقاوم تر شود.
امروزه هنرمندان با استفاده از قابلیت های گل سلولزی و ترکیب آن با کاه گل آثار هنری بدیعی را خلق می نمایند. از کاه و سایر الیاف درشت گیاهی می توان به میزان کم یا زیاد بسته به نوع بافت مورد نظر به مخلوط گل سلولزی اضافه نمود و به صورت قالب گیری فشاری و یا دست ساز آثاری را تولید نمود.
برای آثاری که قرار است پخت شوند پس از پخت کاه و الیاف گیاهی موجود در بدنه سوخته و فضاهای خالی باقی مانده از آنها بافت های هنری خاصی را بر روی اثر جای خواهند گذاشت. می توان به مخلوط اولیه مقداری رنگدانه یا آستین رنگی نیز اضافه نمود، پس از پت این رنگدانه ها به همراه بافت متخلخل بدنه جلوه های بصری زیبایی را ایجاد خواهند کرد.
