فنون-سفالگری-نقش-برجسته
در این آموزش مربوط به فنون سفالگری نقش برجسته به صورت تابلو های تزیینی و انواع کتیبه های گلی دیواری به خواص گیاه لوئی، خاک اره و مشخصات آن می پردازیم.
امروز در ادامه سری آموزشی اجرای نقش برجسته سفالی و انواع تابلو و کتیبه گلی با رس فنون سفالگری را با چگونگی استفاده از گیاه دم گربه یا کلاله نی و یا عمومی تر آن لوئی ادامه می دهیم.
لوئی گیاهی چند ساله است که به طور معمول در مرداب ها، نیزارها، و اطراف نهرها می روید. پس از دوران گل دهی تنها یک محور برهنه ی نازک از آن باقی می ماند، در وقت رسیدن، گل ها به شکل یک میله یا گرز استوانه در می آیند به همین علت این گیاه را کرزمال نیز می نامند. دانه های این گیاه را الیاف ریزی می پوشاند که باعث می شوددانه ها پس از رها شدن به آسانی توسط جریان هوا به اطراف پراکنده شوند.
آزمایشات میکروسکوپی بر روی سفالینه های آمریکای مرکزی و سرخ پوستان ثابت کرده است که آنها نیز گیاه دم گربه یا لوئی را به گل سفالگری خویش می افزوده اند.
احتمالا سفالگران به صورت تجربی دریافته بودند که افزودن الیاف نازک این گیاه در داخل بدنه های رسی و تابلو سفال نقش برجسته به استحکام و مقاومت خام آنها کمک می کند و مانع ترک خوردن آنها می شود. این الیاف پس از پخت سوخته و از بین می روند و به کاهش وزن و سبکتر شدن بدنه ها نیز کمک می کنند. در حال حاضر نیز افزودن لوئی به گل رس بسیار رایج است و نوعی گل رس به همین نام یعنی گل لوئی دار برای کارهای سفالکری به صورت آماده عرضه می شود. معمولا افزودن حداقل به میزان ۵ درصد حجمی از این الیاف به گل رس نیاز است تا موثر باشد باید توجه داشت که استفاده بیش از حد از این الیاف منجر به افزایش تخلخل و کاهش نسبی استحکام پس از پخت بدنه می شود.
یکی دیگر از استفاده های سنتی لوئی به عنوان افزودنی به ملات ساروج است که از انقباض ساروج و ترک خوردن آن جلوگیری می نماید. این الیاف از لحاظ ظاهری و عملکردی شباهت های زیادی به الیاف سلولز خمیز کاغذ دارند.
خاک اره نوعی سلولز فراوری نشده است که فرایند تبدیل شدن به مقیاس ذره بینی الیاف سلولز را نگذرانده باشد. از خاک اره به عنوان ماده ی افزودنی به برخی بدنه های رسی،مجسمه ها، و آجرها استفاده می شود. هنگامی که خاک اره موجود در گل در کوره می سوزد اثر آن به صورت منافد ریز و درشتی بر روی بدنه ی سرامیکی قابل رویت است بدنه ها در این صورت بسیار سبک تر هستند و بافتی متخلخل خواهند داشت.
باید توجه داشت اندازه میانگین درات خاک اره در مقایسه با الیاف سلولز بسیار بزرگ است. می توان اندازه ی آنها را به ضخامت یک طناب با قطر یک سانتی متر در قیاس با یک تار مو در نظر گرفت به عنوان یک ماده افزودنی خاک اره می سوزدو به حرارت اجازه می دهد که به راحتی در بدنه نفوذ نمایداز لحاظ کاربردی استفاده از مقادیر زیاد خاک اره به معنای تولید گلی با پلاستیسیته و انعطاف کم است. به علاوه، خاک اره جاذب آب است و فرایند خشک شدن بدنه را طولانی تر خواهد کرد و در مقادیر کم تا حدی به استحکام بدنه خام کمک می کند. می توان ذرات خاک اره را به عنوان توده های عظیم گره خورده سلولزی در نظر گرفت که تنها ۲۵ درصد از عملکردی را که خمیر کاغذ (الیاف سلولز) دارا است، دارند. ذرات خاک اره در مقایسه با گراگ و شاموت هنگام جذب آب کمی متورم می شوند و لذا حین خشک خشک شدن گل به میزان کمی منقبض خواهند شد.
خاک اره و خمیر کاغذ را می توان با یکدیگر به عنوان ترکیب مناسبی با گل رس به کار گرفت، خاک اره را می توان به راحتی با گل ورز داده و مخلوط کرد و یا قبل از اضافه کردن آب به خاک رس افزود. برای ساختن آجرهای پوک و سبک نیز به گل نسوز خاک اره اضافه می کنند. خاک اره در کوره سوخته و در بدنه فضاهای خالی برجا می گذارد که باعث می شود آجر پوک و سبک گردد.
استفاده از لوئی در گل موجب جلوگیری از ترک خوردن کار می شود و همچنین استفاده بیشتر از آن موجب می شود که گل سبک به دست بیاید که برای کارهای تمام برجسته مورد استفاده قرار می گیرند و استفاده از خاک اره هم در گل موجب می شود نقش های حجیم را بدون ترک بتوان اجرا نمود، این ترکیبات بیشتر برای مواردی که نقوش به صورت سه بعدی اجرا می شوند و در نقاط خاصی به تابلو متصل هستند مورد استفاده قرار می گیرند که حالت تماما برجسته در کار ایجاد شده و و طرح از تابلو بیرون می زند و شکل مجسمه مانند به خود می گیرد بنابراین استفاده از خاک اره علاوه بر سبک کردن کلی نقش برجسته در ساخت تایل های بزرگتر و حجیم تر نیز کاربرد دارد که هم در برابر واکنش های طبیعی گل از قبیل انقباض واکنش خوبی داشته و مانع ترک رفتن کار می شود و هم نقوش حجیم را با آسودگی خاطر می توان در کوره پخت کرد. بافت های متنوعی را نیز می توان با استفاده از خاک اره در کار ایجاد کرد.
گالری نقش مهر تابلو های سفالی نقش برجسته را در اشکال و طرح های متنوعی اجرا نموده و به علاقه مندان تابلو های تزیینی و دیواری تقدیم می نماید.
